Họ tới đây không chỉ để đắm mình vào làn gió thơm ngào ngạt mùi lúa chín, mà còn là dịp để lắng nghe những câu chuyện kỳ bí được chính con người nơi đây kể lại, những mẩu chuyện ngắn nhắc về một chốn núi rừng mỹ lệ đầy sắc màu văn hóa.Nhắc đến Yên Bái, đa phần chúng ta sẽ nghĩ tới những đồng ruộng bậc thang vàng óng tại Mù Cang Chải, những cánh rừng chè nằm lưng chừng núi của Suối Giàng hay sự hùng vĩ của thác Pú Nhu. Nhưng ít ai biết, Yên Bái còn sở hữu một địa điểm kỳ bí đang mê hoặc nhiều người trẻ ưa thích khám phá văn hóa, mang đầy nét bí ẩn khiến ai cũng muốn một lần được đến trải nghiệm.
Đó chính là xã Tú Lệ, một thung lũng rộng gần 3.000ha thuộc huyện Văn Chấn, nằm dưới 3 dãy núi Khau Phạ, Khau Song và Khau Thán. Nơi đây được biết đến với cảnh sắc Tây Bắc quyến rũ, đặc sản nếp dẻo thơm, suối nước khoáng nóng tự nhiên và nổi bật nhất có lẽ là những tập tục đầy thiêng liêng của đồng bào dân tộc người Thái.
Cốm Tú Lệ – hạt ngọc vùng Tây Bắc
Cách Mù Cang Chải khoảng 50km về phía Đông, cứ khoảng tháng 9 hàng năm, nếu bạn di chuyển trên đường Quốc Lộ 32 xuất phát từ thị xã Nghĩa Lộ và bỗng nhiên ngửi thấy hương cốm thơm nhẹ, có nghĩa bạn đã đến Tú Lệ rồi.
Người Thái ở đây thường kể rằng, xưa kia tổ tiên của họ khi đi khai hoang mở đất đã vô tình tìm thấy giống lúa nếp có bông to, hạt tròn và mùi thơm ngào ngạt. Thấy vậy, họ liền quyết định ở lại lập làng, lập bản rồi vỡ ruộng, nhân giống lúa để gieo trồng, từ đó tạo nên vùng Tú Lệ với văn hóa đặc sắc của người Thái ngày nay.
Ngoài dùng để chế biến món cốm dẻo ngọt trứ danh, thứ gạo trắng thơm lạ thường còn dùng để nấu món xôi nếp mang hương vị bùi ngậy, hay đặc sản cháo cốm nấu với nước luộc vịt vẫn được coi là tinh hoa ẩm thực của người Tú Lệ.
Thú vị hơn, giống lúa nếp tan nếu đem đi gieo trồng ở các vùng lân cận sẽ không thể cho ra hạt gạo hảo hạng sánh bằng Tú Lệ. Theo những nhà nghiên cứu, sự đặc biệt trên xuất phát từ những điều kiện tự nhiên như khí hậu, nguồn nước, thổ nhưỡng chỉ có ở vùng chân đèo Khau Phạ. Vậy nên từ bao đời nay, người dân nơi đây vẫn coi nếp dẻo, gạo thơm chính là thứ quà đặc biệt mà ông trời ban tặng cho họ.
Suối nước khoảng nóng với tục “tắm tiên”
Ngoài lúa nếp tan, Tú Lệ còn được thiên nhiên ban tặng cho một món quà độc nhất vô nhị ít nơi khác có, đó là những dòng suối nước nóng bản Chao nức tiếng gần xa, thu hút cả những du khách quốc tế tới thăm để một lần được hòa mình vào làn nước ấm.
Trước đây, khi du lịch còn chưa phát triển, khi nghĩ đến Tú Lệ, nhiều người mê du lịch còn mặc định hình ảnh của thung lũng thần tiên này chính là các cô gái Thái tắm trần bên suối, một vẻ đẹp dung dị mà không hề dung tục, khiến ai đã đến một lần thì sẽ nhớ mãi.
Theo người dân tại xã Tú Lệ, “tắm tiên” là một tập quán văn hóa đặc sắc luôn được đồng bào Thái trân trọng và giữ gìn. Nước khoáng nóng chảy từ lòng đất lên được lưu giữ lại tại một bể bơi do người dân tự xây, để sau một ngày lao động cực nhọc, họ sẽ đắm mình ngay vào dòng nước, như một cách thư giãn và nạp lại năng lượng.
Người Thái cũng kể rằng, dòng suối khoáng luôn được ví như một phương thuốc thần kỳ có thể chữa bách bệnh. Người ốm trầm mình xuống nước, hôm sau đã thấy tỉnh táo, nếu bị đau họng chỉ cần lấy nước buổi sáng tại suối uống sẽ khỏi, còn thôn nữ Thái tắm suối thường xuyên nên da dẻ luôn luôn trắng mịn.
Mặc dù được gọi là “tắm tiên” nhưng người Thái tắm suối khoáng rất văn minh, trai gái khi tắm luôn giữ khoảng cách. Đàn ông mặc quần đùi, phụ nữ quấn váy phủ khăn che ngực, xuống nước thì bỏ khăn để trần nửa trên. Đây cũng là yếu tố thể hiện tính đoàn kết cộng đồng và tinh thần hướng đến nét đẹp trong cuộc sống của người dân nơi đây.
Vẻ đẹp thiên nhiên của “nàng thơ” Tú Lệ
Giống với những La Pán Tẩn, Dế Xu Phình trong mùa vàng ruộng bậc thang, vào tháng 9 tháng 10, toàn Tú Lệ cũng ánh lên một màu vàng rực của những cánh đồng lúa chín. Sóng lúa thổi từng cơn, suối nhỏ phản chiếu ảnh nắng ban chiều tạo nên khung cảnh thần tiên không ai có thể trải nghiệm ở chốn thành thị.
Khác với những địa danh khác, ruộng Tú Lệ cho cảm giác “hiền hòa” hơn nhiều vì không nằm chênh vênh trên những quả đồi hay hun hút sâu trong thung lũng. Cũng là ruộng bậc thang nhưng ở Tú Lệ lại đem tới cảm giác gần gũi hơn, chỉ cần đưa tay ra đã chạm vào được sự kiều diễm của “nàng tiên” vùng Tây Bắc.
Những năm gần đây, nhận được sự đầu tư của Tỉnh Yên Bái và các doanh nghiệp, Tú Lệ cũng ngày trở nên diễm lệ và thanh tú hơn. Đường xá được cải thiện, suối nước nóng được tận dụng hợp lý và trở thành điểm thu hút du khách gần xa, cảnh quan vì thế cũng trầm đẹp và hút mắt hơn bội phần.
Đáng chú ý nhất gần đây là sự xuất hiện của resort đẳng cấp mang tên Le Champ, mới được hoàn thiện ngay tại trung tâm Tú Lệ. Với vị thế lưng tựa núi, bao quanh bởi sóng lúa điệp trùng, khu nghỉ dưỡng này sở hữu đầy đủ tiện nghi và dịch vụ đẳng cấp, nổi bật giữa quang cảnh xanh tươi dưới chân đèo Khau Phạ, giúp không chỉ bạn trẻ mà cả du khách thập phương cũng có thêm trải nghiệm hoàn hảo hơn ở mảnh đất núi rừng kỳ bí này.
Như một buổi hoàng hôn tại Tú Lệ, không có gì tuyệt bằng cảm giác ngâm mình trong suối khoáng, hít hà hương cốm thơm mới ra lò, ngắm mặt trời từ từ kéo xuống lấp ló sau rặng núi thông, vừa dung dị nhưng nhưng cũng đậm chất “tình”.
